Կորեոլան

Մի գրառում էլ ադրբեջանական զորահանդեսի մասին ու պլծ։ Այն, որ զորահանդեսը լրիվ պակազուխա էր, արդեն ասել եմ, ու զորահանդեսը նայողները դրանում իրենք էլ են համոզվել։ Հիմա մի երկու բառ էլ ասեմ զորահանդեսի մեխի` Ս-300-ՊՄՈւ2-ի մասին։

Ճիշտն ասած շատ անսպասելի էր դրանց հայտնվելը զորահանդեսում։ Նույնիսկ այն դեպքում, երբ պատրաստի Ս-300-ներ կան, դրանց ձեռք բերումը բավականին երկարատև պրոցես է. որոշակի ժամանակ են խլում բանակցությունները, պետք է կառուցել համապատասխան ինֆրաստրուկտուրա, համապատասխան մակարդակի բերել զորամասերը, ստեղծել համակարգերի նորոգման և սպասարկման համար անհրաժեշտ հարմարությունները և այլն։ Բացի դրանից ամենակարևորը ” պետք է պատրաստել անձնակազմ։ Այդ ամենը առնվազն մի 3-4 տարի խլում է։ Այսպես օրինակ, երբ որ Հայաստանն էր գնում Ս-300, մեր կուրսանտները դրանից առաջ գնացել, սովորել էին Ռուսաստանում (ու հիմա էլ են գնում, սովորում), իսկ համակարգերի Հայաստանում հայտնվելուց 1-2 տարի առաջ հայ հակաօդայինները վարժվում էին Ռուսաստանի Աշուլուք վարժարանում։ Այս ամենի հետքն էլ Ադրբեջանի դեպքում չկա։

Այսինքն` գործարքը կնքվել է շատ հապճեպ, առանց որևէ նախապատրաստական աշխատանքի։ Դրա օգտին է խոսում նաև այն փաստը, որ Ադրբեջանը գնել է ոչ լիակազմ 2 դիվիզիոններ։ Մեկ լրիվ դիվիզիոնում պետք է լինի 12 մեկնարկային մեքենա, իսկ ադրբեջանականներում 8-ն է (ընդհանուր 16 մեքենա 24-ի փոխարեն)։ Դա այն բանի հետևանք է, որ իրանական գործարքը սառեցնելու պահին այդ գործարքով նախատեսված դիվիզիոնները դեռ լրիվ պատրաստ չէին եղել։ Ի դեպ, ամբողջովին պատրաստ չեն եղել նաև դիվիզիոնների այլ համակարգեր, բայց ցավոք սրտի Ս-300 համակարգի մնացած բաղադրիչները, որոնք իրականում ավելի էական են, մնում են մեկնարկային մեքենաների ստվերում ու դրանց մասին քիչ տեղեկություններ են հայտնվում լրատվամիջոցներում ու ցանցում։ Բայց ուշագրավ է օրինակ, որ զորահանդեսին ադրբեջանցիները ներկայացրել են լուսավորման և ուղղորդման երկու դիվիզիոնների ռադիոլոկատորներն էլ (РПН), բայց միայն մեկ ռադիոլոկացիայի կայան (РЛС): Նշեմ նաև, որ այդ բաղադրիչների հայտնվելը զորահանդեսին ևս փաստում է, որ համակարգերը չեն շահագործվում ու, հաշվի առնելով անձնակազմերի բացակայությունը, մի 3-4 տարի էլ դեռ չեն շահագործվի։

Փաստորեն ադրբեջանցիները նույնիսկ չեն էլ պատվիրել պակասող մեքենաները, այլ գնել են այն, ինչ եղել է։ Հնարավոր է, իհարկե, որ պակասող մեքենաները հետագայում դեռ կառուցվեն ու հասցվեն Ադրբեջան, դա կակ ռազ մի 2-3 տարի կտևի, բայց այսպես, թե այնպես այն, որ ամեն ինչ շատ շտապ է արվել, առանց լուրջ նախապատրաստման, ակնհայտ է։ Արդյո՞ք սա կապ չունի այն բանի հետ, որ հայտնի էր դարձել, որ Հայաստանն ունի Ս-300 և հայերին ոչ մի բանով չզիջելու մոլուցքն էր ստիպել այդպես հապճեպ գնել։ Գիտեմ, որ աբսուրդի նման է հնչում, բայց նման շտապողականության որևէ այլ բացատրություն չկա։

Ի դեպ, մի ուշագրավ փաստ ևս. հունիսի 18-ին Ադրբեջանի Հեյդար Ալիևի անվան օդանավակայանում վայրէջք են կատարել երկու ռուսական «Ան-124-100» բեռնատարներ։ Ենթադրում եմ, որ հենց այդ օդանավերն էլ Ադրբեջան են հասցրել Ս-300-ները։ Եթե այդ ենթադրությունը ճիշտ է, ապա մեկնաբանությունների կարիք այլևս չկա. օդանավակայանից ուղիղ զորահանդես։

Պիտակներ. Ադրբեջան, ադրբեջանական բանակ, ադրբեջանական ՀՕՊ

Դամի ի գասպադա ջան, շարունակեմ նախորդ գրառման թեման։ Ուրեմնս, ադրբեջանական զորահանդեսից հետո Վեսմիռը, ի դեմս մեզ, նստած գլուխա ջարդում, թե էտ ի՜նչ տեխնիկա էր էտ զորահանդեսին ներկայացվում։ Արդեն ասել եմ, որ հեռարձակման ժամանակ շատ վատ էր երևում, թե ինչ տեխնիկա, դա քիչ է, մեկնաբանի հնչեցրած անվանումներն էլ մեծամասամբ ինչ-որ չլսված, չտեսնված անվանումներ էին։ milkavkaz.net-ում մի բացատրական բառարան կազմվեց, այն էլ ենթադրությունների հիման վրա.

հրթիռային համակարգ «Տյուտեկ» ” «Տոչկա-Ու»
զրահամեքենա «Էգրռեբ» ” դեռևս չի վերծանվել
հակատանկային համակարգ «Գըռգը» ” «Սփայք»
ականանետ «Աշըռըմ» ” «Կարդոմ»
անօդաչու ինքնաթիռ «Գառանգուշ» ” «Աէրոսթար»
անօդաչու ինքնաթիռ «Շահին» ” «Օրբիտր»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Դոլու-1» ” կամ «ԲՄ-21, Գռադ-1», կամ «Լինքս ” Գռադ»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Լեյսան» ” «Լինքս ԼԱՌ-160»
համազարկային ռեակտիվ կայան «Շիմշեկ» ” «Լինքս ” Էքստրա» (ու էլի ինչ-որ լիքը բաներ)
համազարկային ռեակտիվ կայան «Գասըռգա» ” «Սմեռչ»
ԶՀՀ «Կյաման» ” «Ս-125»
ԶՀՀ «Գալհան» ” «Ս-200»
ԶՀՀ «ԱՌԻ-ԻՏ» ” «Օսա-1Տ»
ինքնագնաց հրանոթ «Նարգիզ» ” «Պիոն»
տանկ «Ասլան» ” «Տ-72 Ուռալ»

Ու սա, ակնհայտորեն, բոլորը չէ, քանի որ զորահանդեսին եղել են նաև այլ զինատեսակներ։ Ինչն է հետաքրքիր, նույնիսկ ռազմական նորություններին հետևող ադրբեջանցիներն արդեն իսկ համոզված են (կամ ձև են տալիս, թե համոզված են), որ ասենք անօդաչու ինքնաթիռները սեփական արտադրության են։ Պետք է ենթադրել, որ հասարակ ադրբեջանցին էլ համոզված է, թե էտ բոլոր «շիմշեկները» իրենց արտադրանք են։

Պիտակներ. Ադրբեջան, ադրբեջանական բանակ

Ադրբեջանական զորահանդեսի պահով։ Որ իմացա ցույց են տվել, շատ դժգոհ էի, մինչև ինքս չնայեցի տեսագրությունը։ Ճիշտա, ոնց որ թե ցույց չեն տվել, մենակ Իլհամի ճառն են հեռարձակել, բայց ավելի վատ, այդ զորահանդեսը պետք է ցույց տալ «Միռ»-ով չէ, «Հ1»-ով, քանի դա զորահանդես չէր, դա խայտառակություն էր։

Ուրեմն զորահանդես ընդունելու, բանի մասին ” էտ ադաթները թավը չէին։ Սաֆար Աբիևն էլ ներքևից վերև նայելով զեկուցեց տրիբունայի վրա կանգնած Իլհամին, թե լյոխ լյավա։ Սուտ էր ասում, զորահանդեսում ոչ մի լավ բան չկար։

Նախ Իլհամի երկար-բարակ ճառը (զբաղեցրեց զորահանդեսի մոտ 1/3-ը). այնպիսի տպավորություն էր, որ ոչ թե Իլհամն էր եկել զորահանդեսին ներկա լինելու, այլ 5000 զինվորական էին հավաքել, բերել, որ Իլհամի ճառին ներկա լինեն, բայց դա դեռ հեչ, մարդը «Գարաբագ բիզիմդիրից» էր խոսում, 20 տարվա դարդոտած սիրտն էր բացել, բա երկար կլներ, բա ոնց։

Երբ զորահանդեսը վերջապես սկսվեց, պարզ դարձավ, որ լրիվ բարդակ է։ Վաշտերը մինչև երթուղի դուրս գալը մեկ ձգվում էին, մեկ սեղմվում, մեկ իրար մոտենում, կանգում, հեռանում, քայլքի ժամանակ էլ զինվորները հաճախ միասին չէին քայլում (երևի արևն էր գլխներին տվել Իլհամի ճառի ժամանակ)։ Զինտեխնիկան հրապարակ լցվեց հեղեղի նման, առանց տրամաբանական ընդհատումների ու հերթակայության, կարծես մարշբռասոկ էր, ոչ թե զորահանդես։ Նույնը զորահանդեսի օդային մասի վերաբերյալ։ Այդպիսի որակի ֆոնին շատ ծիծաղելի էին երևում ներկված ու խոտերով փաթաթված զինվորները (ծիպը հատուկ ջոկատայիններ ու դիպուկահարներ)։

Բայց այդքանով խայտառակությունը չվերջացավ։ Այն առավել զարդարեց հեռարձակումը ” չնայած շարքերի արանքով վազվզող օպերատորների ջանքերին, զորահանդեսը նայողը, եթե նախորդ օրերին արված լուսանկարները չլինեին, հաստատ չէր կարողանա որոշել, թե ինչ տեխնիկա է եղել զորահանդեսին, քանի որ տեխնիկան ուղղակի չէր երևում. օպերատորները կամ շատ մոտիկից էին նկարում, կամ շատ հեռվից։ Օպերատորների` շարքերի արանքներով վազվզելն առանձին թեմա է. ես կյանքումս չեմ տեսել, որ զորահանդեսի ժամանակ երթուղում կողմնակի մարդ վազվզի։ Շատ խնդալու էին նայվում նաև Ս-300-ի վրա խնամքով պահված «Ֆավորիտ» մակագրությունը (երևի, որ մարդիկ ոչ միայն տեսնեն, այլև կարդան) ու այն անթաքույց ոգևորությունը, որով մեկնաբանը հայտարարեց Ս-300-ի հրապարակ մտնելու մասին։ Այդ հայտարարությունն ակնհայտ առանձնանում էր մյուսներից, ինչի հիման վրա կարելի է եզրակացնել, որ զորահանդեսը երկու նպատակ է ունեցել. ա) զինվորներին լսեցնել Իլհամի ճառը, ինչի մասին խոսվեց, բ) ցույց տալ Ս-300-ը, իսկ մնացած ամեն ինչը ուղղակի մասովկա էր։ Հա, մեկ էլ շատ խնդալու էին ռազմական ուազիկների նիկել բանտաժները, ինչը, ինչը, բայց մենք` հայերս, բանտաժները պետք է գնահատենք։

Բայց դա էլ ամենը չի, պարզվում է, որ ամենախոխմեն եղել են մեկնաբանությունները ու ադրբեջաներեն իմացողները կյանք երկարացնելու հրաշալի առիթ են ստացել։ Նախ, գրեթե բոլոր զինատեսակները չգիտես ինչու ստացել են ադրբեջանական անուններ։ Այսպես, «Սմեռչ»-ը դարձել է «Գասըռգա», Ս-200-ը` «Գալհան», «Պիոն»-ը` «Նարգիզ», Տ-72 «ՈՒռալ»-ն էլ` «Ասլան» ու այդպես շարունակ։ Դա քիչ է, դեռ մի բան էլ ադրբեջանական արտադրության են հռչակվել իսրաելական անօդաչու ինքնաթիռները, Տ-72-ի ուկրաինական ու իսրաելական արդիականացումները, բելառուսական «Օսա-1Տ» համակարգը և այլն։

Պիտակներ. Ադրբեջան, ադրբեջանական բանակ